Czy krztusiec jest niebezpieczny? Powikłania i skutki nieleczonej choroby.

KRZTUSIEC: DLACZEGO POWRACA CHOROBA, KTÓRĄ MIELIŚMY ZA POKONANĄ?

Krztusiec, czyli koklusz, wielu z nas kojarzy głównie ze szczepieniami z dzieciństwa. Wydawać by się mogło, że jest to problem zdrowotny, który właśnie nim został już dawno zażegnany. Niestety, rzeczywistość pokazuje coś innego – krztusiec wciąż stanowi zagrożenie dla zdrowia publicznego. Szczególnie narażone na tę chorobę są niemowlęta, dzieci, osoby starsze oraz pacjenci z obniżoną odpornością. Warto więc zastanowić się, czy krztusiec niesie za sobą poważne konsekwencje zdrowotne oraz czym skutkować może brak leczenia.

Krztusiec – choroba, której nie warto lekceważyć. Skąd się bierze?

Krztusiec wywołuje bakteria o nazwie Bordetella pertussis, charakteryzująca się bardzo wysoką zakaźnością. Jej występowanie w organizmie przejawia się napadowym, niezwykle uporczywym kaszlem, który może doprowadzić do wymiotów, utraty przytomności, a nawet poważniejszych następstw zdrowotnych. Warto zauważyć, że przebieg choroby u niemowląt jest szczególnie dramatyczny, gdyż może manifestować się nietypowo – nie tylko kaszlem, ale i bezdechem, który bezpośrednio zagraża życiu.

Zgodnie z raportami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), mimo szerokiej dostępności szczepień, każdego roku rejestruje się tysiące przypadków krztuśca na świecie, w tym również w krajach wysoko rozwiniętych, takich jak Polska. Niestety, zbyt późne rozpoznanie tej choroby może prowadzić do ciężkich powikłań lub nawet zgonu, szczególnie u najmłodszych pacjentów.¹

Objawy krztuśca

Objawy krztuśca rozwijają się stopniowo i zwykle są podzielone na trzy fazy:

• Faza nieżytowa (trwająca 1-2 tygodnie): do złudzenia przypomina zwykłe przeziębienie z katarem, lekkim kaszlem i stanem podgorączkowym. To etap, w którym najłatwiej się zarazić, a zarazem najłatwiej zbagatelizować.
• Faza napadowa (4-6 tygodni): to okres silnych, napadowych ataków kaszlu, czasami kończących się wymiotami lub trudnościami w oddychaniu. W tym okresie kaszel może być tak intensywny, że czasem prowadzi do utraty przytomności.
• Faza rekonwalescencji (kilka tygodni do kilku miesięcy): stopniowe ustępowanie objawów, jednak w tym czasie sam kaszel może utrzymywać się dość długo.²

Objawy krztuśca a infekcja Mycoplasma pneumoniae – jak je odróżnić?

Objawy krztuśca bywają często mylone z innymi infekcjami dróg oddechowych, w tym zakażeniem bakteryjnym wywołanym przez Mycoplasma pneumoniae. Jak więc je odróżnić? Mykoplazma wywołuje tzw. atypowe zapalenie płuc, charakteryzujące się suchym, uporczywym kaszlem, bólem gardła i łagodną gorączką. W przeciwieństwie do krztuśca kaszel spowodowany mykoplazmą rzadko prowadzi do utraty przytomności czy wymiotów i zazwyczaj nie przebiega napadowo. Ważnym wyróżnikiem mykoplazmy jest również powolny rozwój jej objawów, które mogą trwać nawet kilka tygodni. Leczenie obu chorób opiera się na antybiotykoterapii, jednak stosowane są różne grupy leków: makrolidy dla krztuśca oraz makrolidy lub doksycyklina w przypadku mykoplazmy.

Najgroźniejsze powikłania krztuśca – czego się obawiać?

Chociaż większość osób kojarzy krztusiec przede wszystkim z uporczywym kaszlem, lista potencjalnych powikłań tej choroby jest znacznie dłuższa i bardziej niepokojąca. Do najgroźniejszych z nich należą

• Zapalenie płuc — występuje najczęściej wśród pochorobowych powikłań i może prowadzić do poważnych zaburzeń oddychania, a w skrajnych przypadkach nawet do konieczności leczenia respiratorem.³
• Uszkodzenia neurologiczne — intensywne napady kaszlu, szczególnie u dzieci, mogą skutkować niedotlenieniem mózgu, co w konsekwencji może prowadzić do trwałego uszkodzenia neurologicznego, encefalopatii czy drgawek.
• Powikłania sercowo-naczyniowe — wysiłek związany z atakami kaszlu może być niebezpieczny dla osób cierpiących na choroby układu krążenia, zwiększając ryzyko zawałów lub udarów.
• Urazy fizyczne — to nieoczywisty objaw, jednak w wyniku nagłych, gwałtownych napadów kaszlu pacjenci mogą doznawać silnych uszkodzeń ciała, takich jak złamania żeber, krwotoki spojówkowe, a nawet pośrednio — urazy głowy spowodowane utratą przytomności.

Co się dzieje, gdy koklusz nie jest leczony?

Ignorowanie objawów krztuśca lub błędne ich rozpoznanie prowadzi często do bardzo niebezpiecznych konsekwencji zdrowotnych. Brak leczenia antybiotykowego może doprowadzić do:

• Chronicznych schorzeń płuc — przewlekłego zapalenia oskrzeli, astmy oskrzelowej lub trwałego ograniczenia pojemności płucnej.
• Problemów ze słuchem i wzrokiem — intensywne ataki kaszlu mogą powodować urazy błon bębenkowych, prowadząc tym samym do częściowej lub trwałej utraty słuchu oraz uszkodzenia naczyń krwionośnych oczu.
• Osłabienia układu odpornościowego – zwiększona podatność na inne zakażenia, które mogą mieć ciężki przebieg, szczególnie u osób starszych i dzieci.
• Problemów natury psychologicznej i emocjonalnej — długotrwały przebieg choroby może wpływać negatywnie na kondycję psychiczną, prowadząc do lęków, depresji czy wyczerpania organizmu.

Szczepienie – skuteczna profilaktyka krztuśca

Najlepszą metodą zapobiegania poważnym powikłaniom krztuśca jest szczepienie ochronne, dostępne w Polsce w postaci szczepionki skojarzonej DTP (błonica, tężec, krztusiec). Ważne jest, aby przestrzegać kalendarza szczepień, zwłaszcza w pierwszych miesiącach życia dziecka, kiedy jest ono szczególnie podatne na infekcje.

W przypadku osób dorosłych, które mogłyby mieć kontakt z dziećmi (np. przy wykonywaniu zawodów takich jak nauczyciel, pracownik przedszkola czy żłobka), również zaleca się regularne przypominające szczepienia, które ograniczą ryzyko przenoszenia bakterii na najmłodszych.

Kiedy konieczna jest wizyta u lekarza?

Rozpoznanie krztuśca opiera się nie tylko na charakterystycznych objawach klinicznych, ale także na badaniach laboratoryjnych. Jednym ze sposobów potwierdzenia zakażenia bakterią Bordetella pertussis są badania serologiczne, które wykrywają specyficzne przeciwciała klasy IgG oraz IgA. Dzięki temu możliwe jest potwierdzenie diagnozy, szczególnie w późniejszych fazach choroby, gdy wynik badań mikrobiologicznych może być już negatywny.

W diagnostyce krztuśca, oprócz badań serologicznych, istotną rolę odgrywa również metoda PCR (reakcja łańcuchowa polimerazy), która pozwala na wykrycie DNA bakterii Bordetella pertussis. Jest to szczególnie przydatne w początkowej fazie choroby, gdy obecność bakterii w drogach oddechowych jest najwyższa. Zgodnie z zaleceniami, u noworodków i młodych niemowląt preferowaną metodą diagnostyczną jest właśnie PCR oraz hodowla bakterii.

Gdy zaobserwujesz niepokojące objawy, takie jak przewlekły kaszel, duszności, bezdechy czy wymioty po napadach kaszlu, nie powinieneś zwlekać z wizytą u specjalisty. Wczesna diagnoza zwiększa szanse na skuteczne leczenie i minimalizuje ryzyko powikłań. To niezwykle istotne, ponieważ koklusz to nie tylko uporczywy kaszel – to choroba, której skutki mogą być tragiczne. W trosce o zdrowie swoje i najbliższych warto świadomie podejść do tematu szczepień oraz szybko reagować na objawy choroby.

1. World Health Organization (WHO). Pertussis fact sheet. (2020). ↩︎
2. Cherry, J. D. (2019). Pertussis in Young Infants: Diagnosis, Management, and Prevention. Clinical Infectious Diseases, 68(4), 636-642. ↩︎
3. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Pertussis Complications. (2021). ↩︎